تصحیح و تعلیق مثنوی تمُرنامه اثر عبدالله هاتفی جامی

هاتفی جامی (822-927 هجری قمری) خواهرزاده عبدالرّحمان جامی و از شاعران توانای دوره تیموری است که در همه فنون شاعری به ویژه مثنوی های داستانی توانایی و مهارت داشته و به پیروی از نظامی چند منظومه داستانی به نام های لیلی و مجنون، شیرین و خسرو، هفت منظر و تَمُرنامه پدید آورده است. وی اواخر عمر منظومه ای به نام شاهنامه در فتوحات شاه اسماعیل صفوی سرود که ناتمام ماند. علاوه بر مثنوی های یادشده، از هاتفی دیوان شعری در دست است. تَمُرنامه مهم ترین و بهترین اثر اوست که حماسه ای است تاریخی در گزارش زندگی، جنگ ها، دلیری ها، کشورگشایی ها و ویرانگری های تیمور. هاتفی این منظومه را بر بنیاد ظفرنامه شرف الدّین علی یزدی سروده است و چنان که هم خود او گفته و هم مقایسه این دو متن نشان می دهد، به ظفرنامه کاملاً وفادار بوده و جز پاره ای تعبیرهای شاعرانه که لازمه نظم است، چیزی بر بر متن نیفزوده، بلکه گاه چیزهایی از آن کاسته است. هاتفی در ساخت و پرداخت تَمُرنامه از یک سو شاهنامه فردوسی و از دیگر سو اسکندرنامه نظامی را سرمشق ساخته است. کهن گرایی واژگانی و دستوری و پاره ای از شگردهای بیانی آن بیشتر از شاهنامه و استعاره گرایی ها و مضمون سازی ها و نیز ساختار کلّی کتاب از اسکندرنامه اثر پذیرفته است. ترکیب سازی با بسامد بالا، اسم صوت های کم کاربرد و تازه، واژگان ترکی و مغولی، توصیف های گسترده و خرده سنجانه، تصویرهای تشبیهی و استعاری باریک و پربسامد و چه بسا غیر حماسی و به طور کلّی آرایه پردازی از ویژگی های چشمگیر این منظومه است. در این پژوهش افزون بر گزارش گسترده ای همراه با شواهد از نکات یادشده - یعنی سبک شناسی تَمُرنامه - متن کتاب بر پایه 11نسخه خطّی به شیوه سنجشی و التقاطی تصحیح شده است و در بخش تعلیقات، واژگان دشوار، اشارات و نکات ابیات و پاره ای از ابیات دشوار شرح داده شده و سرانجام با افزودن فهرست ها کار به پایان رسیده است.